چگونه باشگاه محتوا به صورت یک سیستم آموزشی درآمد؟

داستان شکل‌گیری پروژه آموزشی باشگاه محتوا به همراه نحوه ساختن یک LMS از صفر + درج استراتژی محتوای باشگاه محتوا

مقدمه و پیش‌نوشت

باشگاه محتوا بیشتر برای من یک تفریح نوشتاری محسوب می‌شد. زمانی که آن را شروع کردم، تقریبا سال ۹۷ بود. دانسته‌ها و فهم من از استراتژی محتوا قرار بود اینجا منعکس شود؛ بیش از آن دوست داشتم دانسته‌هایم توسط جامعه متخصصین به چالش کشیده شود و بتوانم از بحث و گفتگوی دائمی با متخصصان دانشم را به چالش بکشم و بیشتر و بهتر بیاموزم.

آن زمان در حوزه محتوا فعالیت بسیار جدی داشتم؛ هم عضوی از تیم‌ محتوای شرکتمان بودم، هم به صورت پاره‌وقت در حوزه محتوا مشاوره می‌دادم و هم در دورهمی‌ها و ایونت‌ها سخنرانی می‌کردم. در پادکست‌های محتوایی شرکت داشتم و در موارد بسیاری به عنوان فرد آگاه در صنعت بازاریابی محتوایی به استودیو دعوت می‌شدم.

ویدئوهایی مثل این، یکی از هزار محسوب می‌شوند. آن زمان پادکست‌های محتوایی هم بسیار فعال بودند. به هر صورت دوره رونق کسب و کار بود و سازمان‌ها بی‌دغدغه می‌توانستند برای محتوا هزینه کنند.

بعدها که کم‌کم بحران‌ اقتصادی چهره بزک کرده اقتصاد را در نوردید و قطع اینترنت نخستین نشانه آن شد، کسب و کارها متوجه این بخش «ضررده» شدند و افراد بسیاری در آن روزها (شش ماه پیش از نگارش این مقاله) شغلشان در حوزه محتوا را از دست دادند.

آن روزها اصلا تفاوت نمی‌کرد در چه موقعیتی و در چه دپارتمانی و در چه حوزه‌ای و با چه میزان تخصص و سابقه‌ای در این بازار بوده‌ای، کسب و کار کلا نیازی به محتوا نمی‌دید.

دوره گذار باشگاه محتوا

آن روزها البته من در حوزه محتوا دیگر فعال نبودم و دو سالی میشد که به سمت «مدیر ارشد عملیات» رفته بودم و مشغول رویه‌‌سازی و سیستم‌سازی و این اواخر «ScaleUp» شده‌بودم.

به هر طریق من هم‌چنان معتقدم محتوا اکنون در دوره گذار خوبی قرار گرفته‌است. جایی که قرار است از حالتی که پیشتر گویی درون یک محیط محافظت شده و غیرواقعی قرار گرفته‌بود بیرون بیاید و با چالش‌های اساسی دنیای واقعی دست و پنجه نرم کند.

قبلا به کرات در مورد اکوسیستم محتوا و فرآیندهای اکوسیستمی بازاریابی محتوایی صحبت کرده‌بودم و گویی امروز زمان «شکوفایی مجدد» بازاریابی محتوایی، این بار در قالب و نُرم و پوسته جدیدی باشیم.

به این ترتیب رسالت خود را در این دیدم که در این دوران گذار در باشگاه محتوا هم تحولاتی ایجاد کنم که هم بتواند به عنوان پایگاهی برای آموزش دقیق بازاریابی محتوایی عمل کند و هم بتواند دانشی در اختیار خوانندگان و شرکت‌کنندگان بگذارد که بتوانند از پس چالش‌های واقعی دنیای کسب و کار برآیند.

هم‌اکنون دوران انتقال بازاریابی محتوایی فرا رسیده‌است و باشگاه محتوا هم باید در این میان نقش خودش را ایفا کند.

ساختن یک سیستم آموزشی در برابر دید همگان (پروژه مدیر محتوای باشگاه محتوا)

از اینجا به بعد، در مورد ساختن یک LMS آموزشی در حوزه محتوا با هم صحبت می‌کنیم و به صورت کاملا متن باز، تمام تغییرات و رخدادهای باشگاه محتوا را اینجا خواهیم چید. البته که این مطلب به صورت دائمی بروزرسانی خواهد شد و سعی می‌کنم تمام دانشی که از ساختن یک LMS دارم را به صورت یک گزارش مفصل دائمی همینجا بیاورم.

ایده باشگاه محتوا از کجا آمد؟

ابتدایی‌ترین کار برای ساختن یک سیستم آموزشی، پژوهش و بررسی و تحقیق است. همچنان که می‌دانیم، نخستین و مهم‌ترین اصل، حتی پیش از داشتن «ایده خوب» شناسایی «بازار» و «تقاضای آن» است.

دقت کنید که بدون شناسایی درست تقاضا، عرضه آن چیزی که بتواند آن تقاضا را سیراب کند، عملا غیر ممکن است و صرفا شاید رویایی در سر ما باشد.

هر چند فکر می‌کنم چنین رویایی آن زمان به موفقیت می‌رسد که استمرار بسیار جدی و طولانی روی آن داشته باشیم و سال‌های سال آن را پیجویی و بهینه‌سازی کنیم.

البته در این میان باید به «هنر انتخاب نکردن» و متوقف شدن هم توجه داشت. از این منظر «جایی در میانه» ایستادن شاید هیچ کاری نکردن باشد و هنر شاید این است که به سمت یکی از دو سر طیف، با توجه به منابعمان و نه با توجه به «تلاش‌مان» متمایل شویم.

اگر قرار باشد همیشه این را در نظر بگیریم که خب من سال‌ها برای فلان مطلب تلاش کرده‌ام و هنوز به نتیجه نرسیده‌ام، داریم از شاخص و مارکر نادرستی برای سنجش استفاده می‌کنیم.

معروف‌ترین مثالی که در این حوزه می‌توان زد هم همان صحبت دائمی نسل گذشته است: حالا تا اینجا درس خوندی، حیف نیست ادامه ندی؟

با این تفاسیر، پژوهش دنیای باشگاه محتوا با این ذهنیت شروع شد.

برای شروع در نظر گرفتیم که بازار آموزش در ایران یک بازار ۲۴۰ میلیارد دلاری است (با نرخ دلار امروز تقریبا یک بازار ۱۳۶۸ هزار میلیارد تومانی)

در حال حاضر در این بازار «تقاضایی» برای «مدیر محتوا» آن‌چنان ملموس نشده است و مشاهده نمی‌شود؛ تقاضا برای موقعیت «تولید کننده محتوا»، «تولید محتوا» و امثالهم اما بالاست.

این اولین گام جایی بود که مسئله سخت می‌شده است: باید برای جا انداختن واژه مدیر محتوا نیز تلاش کنم. هر چند چون قبلا من تمام مسیر را ساخته‌ام و روی تمام کلیدواژه‌ها برنامه تبلیغ و سئوی مفصل دارم، بنابراین هر هزینه‌ای در این مسیر، اگر به درستی انجام گیرد، می‌تواند به بازگشت سرمایه در دراز مدت تعبیر شود.

اما باشگاه محتوا چه ارزشی می‌تواند به مخاطبانش ارائه کند؟

من برای این کار دو ارزش را در نظر گرفته‌ام:

• ارائه دانش تخصصی و به روزی که بتواند باعث رشد کسب و کار شود.
• ارتباط دادن مدیران محتوا با متخصصان منابع انسانی برای به کارگماری راحت‌تر (در حال حاضر روی خود سیستم آموزشی کار می‌کنیم و فعلا به آن بخش نرسیده‌ایم، اما در برنامه‌های توسعه‌ای‌مان جای دارد.)

از سوی دیگر من با یک پرسشنامه از مدیران محتوا و صاحب نظران در این مورد پرس و جو کردم. (هنوز هم می‌توانید به آن پرسشنامه پاسخ دهید)

نخستین سؤال این بود: جایگاه مدیران محتوا در کسب و کارتان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ (از ۱ تا ۱۰ نمره بدهید)

این نمودار پاسخ‌های ماست:

یعنی از نظر فعالان این حوزه موقعیت شغلی مدیر محتوا از منظر درجه اهمیت حداقل بالای ۵۰ درصد است.

در عین اهمیت این موقعیت شغلی، مدیر محتوای فعلی مجموعه‌ها، چنین نمراتی را دریافت می‌کنند (از ۱ تا ۵)

در مرحله بعدی سراغ واکنش مشتریان و مخاطبان رفتیم تا ببینیم محتوایی که این مدیران محتوا انتشار می‌دهند، از منظر مشتریان چه نمره‌ای را کسب می‌کند.

این چهار حالت را در نظر بگیرید:

معمولا راضی هستند و اکثرا کامنت‌های مثبت می‌گذارند.

معمولا توجهی به محتوای ما ندارند.

معمولا واکنش‌ها خوب نیست.

مشتری خاصی روی سایت ما نمی‌آید و ترافیک خوبی نداریم.

در این حالت ۷۵ درصد موارد «محتوا» هیچ تأثیری روی مشتری نداشته است و توزیع مابقی موارد حدود ۱۶ درصد بوده‌است.

اکنون به مهم‌ترین سؤالی پرداختیم که برای طراحی دوره بسیار ضروری بوده‌است:

چه مهارت‌هایی از نظر شما برای مدیران محتوا مطلوب است؟

مهارت‌های نرم نظیر همکاری، انعطاف‌پذیری، کار تیمی	۰%	۰%
مهارت‌‍‌های تخصصی محتوا	۲۵%	۱۶.۶%
مهارت‌های مکمل نظیر مدیریت پروژه و مدیریت فرآیند	۲۵%	۱۶.۶%
مهارت‌های بینشی نظیر تفکر سیستمی، تفکر انتقادی و تفکر طراحی	۲۵%	۱۶.۶%

از این جدول دو نتیجه می‌توان گرفت:

اول – مهارت‌های سخت آن‌چنان نایاب است که هیچ کدام از پاسخ‌دهندگان توجهی به مهارت‌های مکمل نداشته‌اند.

دوم – مهارت‌های نرم آن‌چنان خوب جا افتاده‌است که هیچ کدام از پاسخ‌دهندگان نیازی به توجه به آن ندیده‌اند و به صورت پیش‌فرض آن را برای همه افراد در نظر گرفته‌اند.

هر دوی این دیدگاه‌ها البته نادرست است. هر چهار دسته مهارت کنار همدیگر باید برای ساختن و تربیت مدیران محتوایی به کار رفته‌باشد.

جالب‌ترین نکته این است که پاسخ‌دهندگان هر دو حالت نوع دوره را به یک‌سان ارزیابی و امتیازدهی کرده‌اند:

به صورت پروژه‌محور و منظم در یک دوره	۵۰%
به صورت آموزش‌های دوره‌ای تکرارشونده	۵۰%

اکنون که متوجه اهمیت و ارزش دوره آموزشی «مدیر محتوا» در باشگاه محتوا شدیم، به ادامه «نحوه ساختن یک LMS» خواهیم پرداخت.

من ابتدا به سمت «زنجیره تأمین کل صنعت آموزش» رفتم و تمام حالت‌هایی که در این مورد در تمام جهات (تمام وجوه پلتفرم) وجود داشت را بررسی کردم.

ما با حداقل ۵ وجه مختلف این سیستم می‌توانیم به سمت راه‌اندازی کسب و کار برویم.

اولین بخش که ساده‌ترین آن است ارائه محتوا به سمت مخاطبان آزاد و کسب و کارهایی است که می‌خواهند ارتقای شغلی پیدا کنند و برای این کار نیازمند «دانش و مهارت تخصصی» هستند.

از سوی دیگر مشتریان آن کسب و کارها و مصرف‌کنندگان محتوا را نیز باید در نظر گرفت. چرا که قرار است بازخورد آن‌ها به گسترش و رشد کسب و کار کمک کند.

و سومین زیربخش این سیستم کسب و کارهای کاملا محتوایی هستند که ارزش اصلی‌شان ارائه محتواست.

اکنون به دو بخش دیگر اگر بپردازیم به ترتیب تیم‌های محتوایی فریلنسر و کسب و کارهایی می‌مانند که قرار است از خدمات آن‌ها استفاده کنند.

کل این زنجیره تأمین بر پایه یک اصل ساخته می‌شود. اصلی که در تصویر شاخص این نوشته هم مشاهده می‌شود: درخت ارتباطات مؤثر انسانی (در مورد تأثیرگذاری هنوز حرف‌های بسیار زیادی برای گفتن وجود دارد و آن‌ها را کم‌کم در بحث «اقتصاد تأثیر» بازنویسی خواهیم کرد.)

محصول آموزشی باشگاه محتوا

اساسا محصولات آموزشی دیجیتال، اعم از سیستم‌های MOOC یا (Massive Open Course) ها تا ساختارهای ساده‌تر به این شکل ساخته می‌شوند:

در تمام این محصولات بخشی از داستان «محتوای آموزشی» است که به صورت ترکیبی از روش‌های آنلاین و آفلاین، از PDF تا ویدئویی، صوتی یا آنلاین به مخاطب ارائه می‌شود.

بخش‌های دیگر شامل ارتباط با مخاطب و پشتیبانی از دانش‌پذیران، سیستم ثبت‌نام، تست و آزمون از دانش‌پذیران و در نهایت سیستمی است که به صورت منفرد و جامع میزان پیشرفت هر دانش‌پذیری را مستقل از بقیه به او نشان دهد.

بخش مهم دیگری از داستان «جزئیات فنی» است که اگر علاقمند به دانستن در مورد آن هستید، پیشنهاد من مطالعه کامل مطلب زیر است:

https://ddi-dev.com/blog/programming/how-create-online-learning-management-system-scratch/

در این مرحله، در باشگاه محتوا موارد زیر آماده شده‌اند:

• ثبت‌نام کاربران و ورود آن‌ها
• محتوای آموزشی به صورت نوشتاری
• سیستم ارزیابی پیشرفت دانشپذیران

مواردی که در برنامه توسعه قرار گرفته‌اند عبارتند از:

• سیستم ارتباط با افراد
• سیستم گیمیفیکشن برای نشان دادن جایگاه و مقایسه سرعت هر فرد با دیگری
• محتوای تصویری و صوتی

از ابتدا اما تمام فیچرهایی که به آن‌ها نیاز داشتیم به این صورت تدوین شده‌بودند:

مواد آموزشی در ابتدا به این صورت مفروض بوده‌اند

• مواد آموزشی : محتوای آموزشی به صورت متنی، ویدئو و صوتی / انیمیشن برای افراد
  • محتوای آموزشی «مدیر محتوا»
    • جهان بینی مدیر محتوا
    • تفکر انتقادی
    • درک محصول
    • درک مشتری 
    • درک عمیق کسب و کار 
    • حل مسئله 
    • مدیریت فرآیندهای محتوایی
    • مدیریت پروژه‌های محتوایی
    • کار تیمی و مدیریت تیم‌ محتوا 

• محتوای آموزشی «استراتژی محتوا»
  • کسب و کار و درک عمیق آن
  • تفکر استراتژیک
  • استراتژی و تدوین استراتژی
  • مخاطب‌شناسی
  • بوم استراتژی محتوا 
  • توزیع محتوا
  • ترویج محتوا
  • ابزارهای محتوایی
  • فرآیندهای محتوایی
• محتوای رایگان «فلسفه و جهان‌بینی محتوایی»
• محتوای رایگان «کار خوب»  
• محتوای بحث و گفتگو درباره محتوا (رادیو سفر محتوا – اپیزود هایی که به دردمان می‌خورند)
• طعم کتاب‌های محتوایی 
• آینده محتوا و کسب و کارهای محتوایی آینده 

اما مواد آموزشی در دوره مدیر محتوا به این صورت تدوین و بارگزاری شده‌اند

در حال حاضر البته استفاده از Machinations و نیز دینامیک سیستم برای فاز توسعه و با توجه به بازخورد مخاطب در نظر گرفته‌ شده‌اند و اما مابقی دروس به همین صورت آمده‌است.

اما به طور کلی موارد زیر از منظر استراتژیک بررسی شده‌اند:

به طور کلی چهار نوع محصول قرار است در باشگاه محتوا در آینده وجود داشته‌باشد. ا

اولین محصول که همان LMS است، در حال حاضر نیز روی باشگاه آپلود شده‌است. هدف آن پرورش مهارت‌های مدیران محتوا و سپس ارائه آن‌ها به منابع انسانی است و از سیستم Subscription به عنوان مدل کسب و کاری بهره می‌برد. این محصول یک سیستم آموزشی خود یادگیرنده است که روی باشگاه محتوا آپلود و از طریق سئو، رپورتاژ و تبلیغات خوراک ترافیکی می‌پذیرد.

قیمت گذاری این محصول در ابتدا ۱۰۰ هزار تومان برای اشتراک ماهانه یک نفره و ۳۹۹ هزار تومان برای اشتراک سه ماهه بوده‌است که بنا به زمان قیمت‌گذاری تغییراتی در آن صورت گرفته‌است.

محصول دوره «استراتژی محتوا» را چون قبلا روی اینورس آپلود کرده‌ام، بنابراین فکر کردم که ممکن است در آن «تضاد منافع» پیش بیاید و چه بهتر که آن‌جا که محتوای تصویری و باکیفیت خوبی ارائه شده‌است، بیشتر مخاطبان به آن سمت بروند و بنابراین نوشته‌های من در باشگاه محتوا در مورد استراتژی محتوا بهتر است به صورت رایگان و به عنوان منبعی تکمیلی برای هر چه در مورد آن گفته‌ام باشند.

اما یک رسالت بزرگ دیگر هم داشته‌ام و آن دوره Good work بود که از زمان دستگیری من در شهریور ۱۴۰۱ به صورت کامل به تعویق افتاد و قبل از آن هم سرعت درستی نداشت. البته به این نتیجه رسیده‌ام که محل ارائه آموزش‌ها که در تلگرام بود، بدترین جا برای دریافت آن بوده‌است و عموم افرادی که در آن حضور دارند، محض انجام دادن تمرین آنجا نیستند و صرفا حضور دارند.

بنابراین تصمیم بر این شد که دوره کار خوب را نیز به باشگاه منتقل کنیم. البته که این دوره تا ابد رایگان خواهد ماند.

در زمان حال برای تأمین هزینه‌های باشگاه محتوا، تا زمانی که به صورت کامل Cash Flow Positive بشود، روی Gumroad و نیز Nas.io محتوای انگلیسی فروخته می‌شود تا درآمد دلاری حاصل از آن هزینه‌های توسعه محصول را پوشش دهد. بدیهی است آن محتواها عمدتا چکیده و خلاصه شده همین محتواهای داخل باشگاه محتوا هستند و اگر کسی از همراهان دائمی باشگاه محتوا باشد، قاعدتا به آن‌ها نیازی نخواهد داشت.

اما برای توسعه اصلی‌ترین برنامه تبدیل بخشی از باشگاه محتوا به یک مارکت پلیس فروش محصولات محتوایی، از تمپلیت تا دوره و کلا هر آن چیزی است که بتواند برای متخصصان محتوا ارزش‌آفرینی کند. این برنامه البته عمدتا نیازمند جذب سرمایه و تشکیل دائمی تیم است که شاید به این زودی‌ها محقق نشود.

تحلیل رقبا

اما مهم‌ترین رقبای باشگاه محتوا چه کسانی هستند؟

هر چند هیچ‌کدام از این رقبا مستقیما آن‌چه این جا عرضه می‌شود را ندارند، اما به هر صورت در بحث سئو و ترافیک باید همواره تحت نظر گرفته شوند. این رقبا عبارتند از:

نام رقیب	مختصات گوگل	دروس	قیمت دروس	روش ارائه	ترافیک
Inverse School
Motamem
Content Burger
Dehban Academy
Novin
Maktabkhoneh
Faradars
Digitaling
Tapsel
Beloved.Marketing
Amanjacademy
Roshdana

ادامه دارد….